ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΟ LIVE STREAMING και ΤΗΝ ΑΝΑΜΕΤΑΔΟΣΗ ΑΡΧΕΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

 ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΟ LIVE STREAMING και ΤΗΝ ΑΝΑΜΕΤΑΔΟΣΗ ΑΡΧΕΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

Μετά από αλλεπάλληλες ψηφιοποιημένες παραστάσεις θεάτρου, χορού και μουσικής, που διακινήθηκαν τόσο κατά τη διάρκεια του lockdown, όσο και μετά την άρση του, τη γενικότερη ραγδαία αύξηση της χρήσης της τεχνολογίας προς αυτή την κατεύθυνση και την ταυτόχρονη εισβολή του live streaming στους πολιτιστικούς χώρους, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος επισημαίνει κατηγορηματικά τα εξής σημεία, τα οποία διαμορφώνουν και το πλαίσιο προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζόμενων καλλιτεχνών:

Η θεατρική - χορευτική παράσταση και η συναυλία είναι ένα ζωντανό γεγονός που απαιτεί τη φυσική παρουσία για να συντελεστεί, τόσο των εκτελεστών αυτής, όσο και των θεατών. Η ζωντανή επικοινωνία καλλιτέχνη – κοινού αποτελεί δε αναπόσπαστο, θεμελιώδες και γενεσιουργό στοιχείο των παραστάσεων αυτών. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, ποτέ δεν είναι αμετάβλητες, «παγιωμένα» έργα από εκτέλεση σε εκτέλεση, από μέρα σε μέρα. Οποιαδήποτε, λοιπόν, προσπάθεια καταγραφής και ταυτόχρονης ή μεταγενέστερης αναμετάδοσής τους καταφέρει πλήγμα στα ίδια τα συστατικά υλικά των παραστατικών τεχνών.

Ειδικότερα για το θέατρο και τον χορό, η παρεμβολή τηλε-σκηνοθεσίας, αποστερεί το δικαίωμα στην επιλογή της προσωπικής οπτικής του θεατή, καθώς του κατευθύνει το βλέμμα και υποδεικνύει τι αυτός θα δει σε μια δεδομένη στιγμή, κάτι ουσιωδώς διαφορετικό, δηλαδή, από την βιωμένη εμπειρία παρακολούθησης μιας παράστασης.

Σημειώνουμε επίσης, πως η καταγραφή μιας παράστασης με στόχο την αρχειοθέτησή της προς μελέτη των ενασχολούμενων με τον παραστατικό πολιτισμό δεν έχει καμία σχέση με την εμπορική εκμετάλλευση ενός τέτοιου υλικού. Στις έως τώρα εγγραφές - ψηφιοποιήσεις τις περισσότερες φορές το παραγόμενο υλικό είναι σαφώς υποδεέστερης αξίας από την ίδια την καλλιτεχνική πράξη. Προβληματικά πλάνα – συνήθως γενικά, χαμηλή ανάλυση, κακός ήχος, αισθητική αναντίστοιχη με την εκάστοτε παράσταση. Πολύ συχνά, δηλαδή, το παραχθέν υλικό ευτελίζει την ίδια την εκτέλεση και εκμηδενίζει την καλλιτεχνική αξία του έργου, ενώ δεν είναι απίθανο να αφήνει και έκθετες τις ερμηνείες των εκτελεστών που δεν μπορεί να καλύψει το ηλεκτρονικό πλαίσιο.

Εύκολα μπορεί κανείς να αντιληφθεί πως ταυτόχρονα γεννάται και ζήτημα «ταξικής» διαφοροποίησης: εκ των πραγμάτων δεν μπορούν όλες οι ομάδες, όλοι οι θίασοι, όλοι οι καλλιτέχνες να ανταπεξέλθουν στο οικονομικό κόστος μιας παραγωγής ψηφιοποιημένου υλικού που να στέκει αύταρκες. Σε ένα ραγδαία ιδιωτικοποιούμενο πολιτιστικό τοπίο, που παραδίνεται άνευ όρων στα Ιδρύματα, οι μικρές και μεσαίες καλλιτεχνικές ομάδες – ο πνεύμονας του σύγχρονου πολιτισμού στην Ελλάδα – καλούνται να ανταγωνιστούν οργανισμούς θηρία, προσθέτοντας αβάσταχτο οικονομικό κόστος στις παραγωγές τους. Δεν ξεχνούμε πως αυτή η δραστηριότητα (youtube channels, προβολές επί πληρωμή κλπ.) προσφέρει πολλαπλασιασμό όχι μόνο του άμεσου κέρδους, αλλά και του «άυλου» του εκάστοτε φορέα μέσω της ενίσχυσης του image του.

Παρόλα αυτά, το streaming (live ή on demand) και η αναμετάδοση αρχείου επιτρέπει την πρόσβαση στο πολιτιστικό αγαθό σε ανθρώπους που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να δουν την παράσταση (ασθενείς, κλινήρεις, σε απομακρυσμένα σημεία, διεθνώς), ενώ επιτρέπει σε όλους - συμπεριλαμβανομένων ημών των δημιουργών - να έρχονται σε επαφή με δημιουργίες καλλιτεχνών από άλλες χώρες προάγοντας την πολιτισμική όσμωση (βλ. αγγλικό θέατρο στο Μέγαρο, γαλλικό στο Γαλλικό Ινστιτούτο), και επίσης αποτελεί, ανεξαρτήτως πανδημίας, ένα δυνητικό έσοδο για τους δημιουργούς.

Ενώ, δηλαδή, η ψηφιοποίηση παρουσιάζει αρκετά καλλιτεχνικά ζητήματα, μπορεί δυνητικά να προσφέρει και κάποια οφέλη και στο κοινό και στους καλλιτέχνες. Εν πολλοίς, πρόκειται για ΑΛΛΗ τέχνη και ΑΛΛΗ δουλειά, η οποία ΔΕΝ είναι φυσικό επακόλουθο της θεατρικής - χορευτικής - μουσικής μας εργασίας, και άρα απαιτεί νέους όρους και νέες συμφωνίες.

Η ραγδαία αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας προσβάλει τα περιουσιακά δικαιώματα τόσο των δημιουργών επί των έργων τους, όσο και των εκτελεστών.

Συγκεκριμένα, περιουσιακό πνευματικό δικαίωμα αποτελεί η εγγραφή και αναπαραγωγή σε άλλο υλικό φορέα (φηφιοποίηση και χρήση αυτής με κάθε τρόπο και για κάθε ένα τρόπο). Ελλοχεύουν κίνδυνοι και για τη live αναμετάδοση (live streaming), η οποία παρουσιάζει στον τρόπο ομοιότητες με τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση, ιδίως όταν το βεληνεκές προβολής είναι διεθνές και ανεξέλεγκτο, καθώς δεν μπορεί να αποκλείσει, έτσι, την καταγραφή του έργου σε υλικό φορέα, κοινώς το download της παράστασης μέσω προγραμμάτων του εξωτερικού.

Με αυτό τον τρόπο οι εκτελεστές των έργων, οι δικαιούχοι συγγενικών δικαιωμάτων, εκτίθενται σε ευρύτερο κοινό από το προβλεπόμενο - βάσει του οποίου αμείβονται για την εργασία τους-, για απροσδιόριστο χρόνο και με αναντίστοιχο της εργασίας τους υλικό. Όταν, δε, αυτό πραγματοποιείται χωρίς της συγκατάθεσή τους, εγείρει αξιώσεις για αποζημίωσή τους για τη χρήση αυτή.

Κατόπιν όλων αυτών, στην προσπάθεια ρύθμισης ενός εν πολλοίς άναρχου τοπίου χωρίς την ύπαρξη νομικού πλαισίου,

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος προασπιζόμενη τα δικαιώματα των εργαζομένων καλλιτεχνών

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΩΣ ΤΩΡΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

καταγγέλλει την ψηφιοποίηση των παραστάσεων προς εκμετάλλευση και κυρίως με τον έως τώρα τρόπο εγγραφής υλικού, ο οποίος είχε σκοπό την αρχειακή χρήση.

Καταγγέλλει επίσης την άνευ ρητής συγκατάθεσης και αποζημιώσεως των εργαζομένων, διάθεση του καλλιτεχνικού έργου ηλεκτρονικά με οποιοδήποτε τρόπο {εγγραφή υλικού και αναπαραγωγή (ψηφιοποίηση), live αναμετάδοση} για τους λόγους που παραπάνω αναλυτικά εκτέθηκαν,

ΕΝΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Πρέπει ΑΜΕΣΑ να κατοχυρωθεί πλαίσιο ποιοτικής καταγραφής των παραστάσεων που θα διατεθούν προς εμπορική εκμετάλλευση. Μάλιστα, προκειμένου να αμβλυνθούν οι παραπάνω αναφερθείσες διαφορές, απαιτείται κρατική επιχορήγηση - ενίσχυση χρηματοδότησης για ψηφιοποίηση.

Πρέπει επίσης ΑΜΕΣΑ να κατοχυρωθεί πλαίσιο προστασίας και αποζημίωσης των καλλιτεχνών, έργο των οποίων προβάλλεται ψηφιακά. Θα πρέπει να αναγνωρίζεται ρητά ότι τα συγγενικά δικαιώματα είναι περιουσιακά δικαιώματα και παραχωρούνται με σαφείς όρους, για συγκεκριμένους λόγους και συμφωνημένη διάρκεια και ΠΑΝΤΟΤΕ έναντι αμοιβής, που θα περιλαμβάνει και την πρωτογενή αμοιβή (σε περίπτωση προβολής αρχειακού υλικού και εφόσον σύμβαση εργασίας έχει λήξει) και την ενδεχόμενη προσβολή όπως καταγράφηκε πιο πάνω (σε περίπτωση που σύμβαση εργασίας «τρέχει» ακόμα).

Είμαστε εργαζόμενοι. Είμαστε δημιουργοί. Είμαστε δικαιούχοι συγγενικών δικαιωμάτων.